dinsdag 27 februari 2018

Blog 60 2018 De redding van de groei of de redding van de mens.

De aarde mag zich heden ten dage in een zekere populariteit verheugen al wordt het verband tussen het aantal mensen en de risico’s van het daarbij behorende consumptieve gebruik nog weinig benadrukt. Wat vreemd is, want het ‘getal’ is hier een kernvariabele. De grootste aandacht gaat derhalve uit naar het gebruik en de technologie om de problemen op te lossen… en dus naar de idee dat ‘het’ op te lossen is. De mens is blijkbaar nog steeds een heilig wezen, een totem die aanbeden moet worden hoeveel aanbidders er ook van rondlopen. Nu is er dan weer Kate Raworth die met haar boek Donut economie (het boek heb ik zelf overigens nog niet gelezen) wijst op het groeimechanisme van de westers georiënteerde consumptie-economieën waarheen overigens zoveel mensen naar toe willen verhuizen. Zij spreekt zelfs over de groeival. Wanneer ik over dergelijke problemen praat, gebruik ik liever het woord ‘fuik’ omdat mensen namelijk doodgemoederd de brede opening in ‘zwemmen’, ze hebben zelfs geen idee van een fuik, en van lieverlee in het smalle deel terechtkomen waaruit geen ontsnappen meer mogelijk lijkt. De fuik lijkt me één van de kernbegrippen om het reilen en zeilen van de mens te verstaan.

De buitenste cirkel van de donut staat voor de grenzen van het klimaat, de ecologische bovengrens. Ik lees geen ruimte of natuur. Denk nog even aan de Club van Rome met haar rapport ‘De grenzen aan de groei’ uit 1972. Weinig of niets mee gedaan en de immigratiepolitiek van het westen die lijdt aan hetzelfde groeisyndroom moest toen nog goed en wel beginnen. Dat is goed om te onthouden! Begrijpelijk dus dat haar slippendragers waaronder ook verbazend veel mensen uit het zogenaamde culturele circuit, zich niet zo graag uitlaten over die grenzen. Hun ‘mindset’ bestaat immers uit een zeker idee van grenzenloosheid ja zelfs van een afkeer van grenzen, vergetende dat dat woord ook hun denken op andere terreinen besmet.

De binnenste cirkel van de donut bestaat uit de ondergrens, een minimum aan productie dat nodig is om alle (!) mensen in hun basisbehoeften te voorzien. Nu zegt Kate Raworth heel eerlijk dat zij geen oplossingen paraat heeft – ik kan niet uit de artikelen over haar opmaken hoe het met de definiëring van de problemen gesteld is, met andere woorden uit welke lagen die problemen voor haar bestaan - maar ook hier is de variabele hoogte van de bevolkingsgroei in relatie tot de ruimte die de gegroeide bevolking inneemt en het beslag dat zij op alles legt dat nodig is voor haar instandhouding, zo te zien een nogal afwezige factor. Ook hier ligt dus weer een technocratische kijk op de loer en een bijbehorende drang tot beheersen inclusief de machtsontplooiing die daarvoor nodig is. Maar er is nog een probleem. Raworth lijkt de groeidwang tot de consumptieve en kapitalistische economieēn, in meer of meerdere mate bijgestuurd door staatsinterventionisme, beperkt te houden. Dat zou een aanname zijn die voorbijgaat aan het probleem dat mogelijk aan de mens zelf kleeft en dat als het ware wakker geworden is met de technologische vooruitgang. 
De mens heeft in de loop van zijn geschiedenis ‘de vermeerdering’ ontdekt behalve misschien nog in enkele afgelegen enclaves waar men nog niet met dat virus is besmet, maar ook daar zal de ontketende mens wel raad mee weten. De vraag is dan hoe het groeiprobleem bij de horens te vatten binnen de grenzen van de huidige gemengde economisch-financiële-technologische systemen die die drang naar vermeerdering verleidelijk en misschien wel noodzakelijk maken. De prikkel is daar de drang naar ‘meer’ en de immigratie als levenshouding van westerlingen is uit hetzelfde hout gesneden. En verder bezitten vele van de ontwikkelde aardbewoners een verkaveld bewustzijn zodat problemen op het ene gebied als het ware los komen te staan van problemen op het andere gebied, alhoewel dat steeds moeilijker volgehouden zal kunnen worden.

Kan Raworth die haast immanente groei te lijf gaan en alleen al die basisvoorziening bereiken zonder dat er andere beheersingssystemen zullen moeten ontstaan die de mensen beteugelen? De wereld wordt steeds meer een kaartenhuis en je kunt de individuele kaarten niet zomaar even gaan schudden dus wat we zien is een verstijving van de gerezen problemen waarbij geprobeerd wordt alle spelers wat meer te belasten en met wat meer technologie de zaak onder controle te houden. Ik vermoed dat het de kant opgaat van meer dwang, zeker gezien de digitale verleidingen en de steeds grotere demografische concentraties. Bovendien zullen er altijd genoeg mensen zijn die er geen enkel probleem in zien de ander te beknotten. Ik maak me wat dat betreft geen enkele illusie. Gesteld voor de enorme opgave waarvoor het mensenras staat en gezien de groeiende massaliteit en het uit elkaar groeien van groepen en gemeenschappen, hun al dan niet verborgen ressentimenten en uitgaande van de natuur van de mens, lijkt me een ontwikkeling van autoritaire snit het eerste waar ik aan moet denken. Vrijwilligheid past niet bij de gerezen problemen hoe hard de mensen ook denken dat ze in liefde en toegenegenheid ‘samen’ zijn en hun zaakjes kunnen oplossen. De werkelijkheden die zij geschapen hebben wijzen ergens anders op.

27 02 18